پژوهشگران دانشگاه رازی در یک مطالعه میدانی گسترده، توانایی گندم‌های وحشی در تحمل تنش خشکی و افزایش کیفیت تغذیه‌ای محصول را بررسی کردند؛ یافته‌هایی که می‌تواند نقش مهمی در تقویت امنیت غذایی و توسعه گندم‌های مقاوم به خشکسالی در کشور و جهان داشته باشد.

این پژوهش با عنوان: «عملکرد زراعی توده‌های ژرم‌پلاسم گندم امِر وحشی (Triticum turgidum ssp. dicoccoides) در شرایط آبی و دیم»

(Agronomic performance of wild emmer wheat germplasm (Triticum turgidum ssp. dicoccoides) grown under irrigated and rainfed conditions)

توسط بهناز آقایانی، دکتر لیلا زارعی، دکتر کیانوش چقامیرزا و دکتر صحبت بهرامی‌نژاد از گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی دانشگاه رازی، با همکاری پژوهشگرانی از ایتالیا و ترکیه انجام شده و در مجله BMC Plant Biology (انتشارات Springer Nature) منتشر شده است.

نویسنده مسئول: دکتر لیلا زارعی

در این تحقیق، ۱۰۵ ژنوتیپ گندم امِر وحشی طی دو سال زراعی (۱۴۰۰–۱۴۰۲) در شرایط آبی و دیم کشت و ارزیابی شدند. صفات مهمی مانند ارتفاع بوته، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه، محتوای پروتئین، آهن و روی و نیز مراحل رشد گیاه بررسی شد.

نتایج نشان داد که تفاوت ژنتیکی قابل توجهی میان ژنوتیپ‌ها در شرایط مختلف وجود دارد و برخی توده‌ها ویژگی‌های بارزی از نظر عملکرد دانه، تحمل کم‌آبی و کیفیت تغذیه‌ای داشتند. تحلیل آماری همچنین بیانگر اثر معنی‌دار محیط و ژنوتیپ و وجود تعامل ژنوتیپ × محیط برای بسیاری از صفات مهم زراعی بود.

در میان نمونه‌های بررسی‌شده، توده‌های شماره ۶۸ (DIC۲۹۱) و ۷۰ (DIC۳۱۶) بهترین عملکرد را در شرایط آبی و توده شماره ۵۶ (DIC۲۵۶) بیشترین عملکرد را در شرایط دیم نشان دادند. این توده‌ها به‌عنوان منابع ژنتیکی ارزشمند برای برنامه‌های اصلاحی گندم مقاوم به خشکی معرفی شده‌اند.

همچنین نتایج پژوهش نشان داد بین طول سنبله و تعداد دانه در هر سنبله و نیز میان محتوای آهن و روی دانه‌ها همبستگی مثبت و معنی‌داری وجود دارد؛ موضوعی که پتانسیل استفاده از این ژنوتیپ‌ها را برای افزایش ارزش تغذیه‌ای گندم تأیید می‌کند.

به گفته دکتر زارعی، «گندم امِر وحشی یک گنجینه ژنتیکی ارزشمند است که می‌تواند به ما کمک کند گندم‌هایی سازگار با اقلیم خشک و گرم آینده تولید کنیم؛ گندم‌هایی که هم پرمحصول‌تر و مقاوم‌تر به تنش کم‌آبی هستند و هم ارزش تغذیه‌ای بالاتری دارند.»

این مطالعه نشان می‌دهد که بهره‌گیری از منابع ژنتیکی بومی و وحشی می‌تواند نقش مؤثری در افزایش پایداری تولید غذا، ارتقای کیفیت محصولات کشاورزی و توسعه ارقام مقاوم به تغییرات اقلیمی ایفا کند.

شناسه : 31905121